Herstelplan Besanjelier Gelderse Poort – Millingerwaard

Besanjelier (Silene baccifera) is in Nederland een zeer zeldzame soort geworden. Wilde populaties vinden we alleen nog in de Millingerwaard, langs de Grebbeberg en (als zeer kleine populatie) bij Cortenoever. De andere bekende populaties zijn allen het product van introductie in parken plantsoenen of tuinen.

De Grebbeberg-populatie is nog steeds groot en levensvatbaar, maar dit geldt niet voor de populatie in de Millingerwaard. Deze is ondanks een groot oppervlak aan potentieel geschikt habitat gereduceerd tot een klein aantal individuen in het Colenbrandersbos. Bij de laatste telling in 2015 werden 24 individuen gevonden, in twee subpopulaties van resp. 15 en 9 planten. De planten staan in begrazingsexclosures in een ruige vegetatie van Grote brandnetel met Groot warkruid, Kleefkruid, Gewone braam, Hop en Zevenblad. In de kleinere subpopulatie staan deplanten bovendien buiten bereik van struiken waarin ze omhoog kunnen klimmen om de concurrentie om licht te ontsnappen.

Antherenbrand – In 2015 en 2016 is in de bloemen de “planten-SOA” antherenbrand (Microbotryum (Ustilago) violacea) waargenomen. Dit is een schimmelinfectie van koekoeksbloemen (Silene-soorten) die door bloembezoekende insecten wordt verspreid, doordat de meeldraden van geïnfecteerde planten geen stuifmeel maar sporen produceren. Een ander gevolg is dat de vrouwelijke stamper degenereert, zodat planten effectief gesteriliseerd worden, en alleen sporenproducerende meeldraden hebben. Wanneer de antherenbrand zich uitbreidt in de kleine Besanjelier-populatie kan dit het einde daarvan betekenen. Dit is een natuurlijk verschijnsel dat in een dynamisch netwerk van met elkaar verbonden populaties (metapopulatie) echter geen onoverkomelijke problemen oplevert. Vóórdat geïnfecteerde populaties lokaal uitsterven zijn in zo’n metapopulatie door dispersie meestal alweer ‘schone’ nieuwe populaties geboren. Maar niet wanneer de afstand tussen populaties  te groot wordt.

Maatregelen die de metapopulatiedynamiek in de Millingerwaard herstellen zijn dus dringend noodzakelijk om de Besanjelier voor uitsterven te behoeden.

In dit project werken samen met ecologisch adviesbureau Stachys en Flora & Fauna Werkgroep Gelderse Poort in opdracht van Staatsbosbeheer. Het project wordt financieel mogelijk gemaakt door de Provincie Gelderland