Herstel heischrale graslandsoorten: Knollathyrus in Drenthe

Net als veel andere soorten van het prioritaire habitattype heischraal grasland (H6230) is de Knollathyrus (Lathyrus linifolius) zeer sterk afgenomen. Op de meeste nog bekende locaties staat de soort nog maar op enkele vierkante meters en het vermoeden bestaat dat het op veel plekken om slechts één kloon of hooguit enkele klonen gaat.

In vergelijking met andere soorten van heischrale graslanden heeft Knollathyrus een beperkter verspreiding gehad dan bijvoorbeeld andere heischrale graslandsoorten, zoals bijvoorbeeld Valkruid, Rozenkransje en Tandjesgras. Knollathyrus komt in Nederland nog voor in Drenthe en Gelderland (Veluwe), en mogelijk nog op enkele locaties daarbuiten.

In Drenthe is de situatie van Knollathyrus nog relatief gunstig, met op de rode keileem op en rond de Havelterberg (N2000) nog een vijftal plekken op een afstand van maximaal 1,2 km van elkaar. Mogelijk gaat het hier zelfs nog om een met elkaar door dispersie in verbinding staand netwerk van populaties, een metapopulatie. Dat zou dan meteen een goede referentiesituatie zijn dat als streefbeeld gebruikt kan worden. De Drentse vindplaatsen op de Hondsrug zijn geïsoleerde populaties in nog enigszins heischrale bermen op 12 km afstand van elkaar. Deze twee vindplaatsen liggen aan de rand van bemeste akkers buiten Natura 2000 gebied en ondervinden nadelige gevolgen van eutrofiëring, gezien de vegetatiesamenstelling van de standplaats.

Kennisvergroting en kwaliteitswaarborging

Er is relatief weinig bekend over de biologie van de Knollathyrus, maar gedurende het project zal zoveel mogelijk kennis verzameld worden. Zo is niet bekend of de soort zelf-compatibel of zelf-incompatibel is. Deze kennis is van groot belang om de voortplantingscapaciteit en kans op inteeltdepressie op kleine, geïsoleerde standplaatsen in te kunnen schatten. Bekend is wel dat de Knollathyrus zich door middel van ondergrondse knolletjes vegetatief kan vermeerderen en uitbreiden. Daarmee neemt de populatie weliswaar in omvang toe, maar blijft de genetische diversiteit gelijk. De mate van klonale uitbreiding kan gerelateerd zijn aan het type beheer. Wanneer de soort zelf-incompatibel is kan één enkele kloon geen zaden produceren, ookal heeft deze kloon een omvang van vele tientallen m².

Alvorens tot genetische versterking en herintroductie van Knollathyrus kan worden overgegaan zijn een aantal stappen nodig, zoals veiligstellen genetische diversiteit, het vergroten van de genetische diversiteit door middel van een kruisingsprogramma met de opgekweekte planten in de proeftuin van Science4Nature bij de Universiteit van Amsterdam. De afzonderlijke populaties blijven in de kweek gescheiden, zodat keuzes over wel of niet genetisch vermengen achteraf nog mogelijk zijn.

In een kweekprogramma kan dan op grond van onderling overleg tussen beleid, beheer en onderzoekers in elk stadium nog besloten worden of met regiospecifiek of genetisch vermengd materiaal gewerkt wordt. De keuze daarvoor hangt bijvoorbeeld af van al of niet aanwezige verschillen (in genetische diversiteit, uiterlijke kenmerken, groeiprestaties of voortplantingssysteem) tussen populaties van verschillende gebieden, die in kweek onder identieke omstandigheden duidelijker zichtbaar worden.

Het project wordt gefinancierd door de

Biodiversiteit in het agrarisch landschap van Drenthe

In het project “Heel Drenthe Zoemt” wordt aandacht gevraagd voor soorten in bermen die een belangrijke functie vervullen in het agrarische landschap. Sinds februari 2018 is de gemeente Borger-Odoorn ambassdeur  voor de biodiversiteit van het boerenland. Zij gaan zich inzetten voor de Knollathyrus zodat deze mooie plantensoort zich op meer  plekken in hun bermen te bewonderen is en het aangrenzend natuurgebied. Om de gemeente een handje te helpen hebben Natuur en Milieufederatie en Landschapsbeheer Drenthe dit voorjaar een natuurwerkplaats georganiseerd en heeft Science4Nature bijgedragen door de eerste onderzoeksresultaten te delen.

We werken samen met Staatbosbeheer, Gemeente Borger-Odoorn, Heel Drenthe Zoemt, Natuur en Milieufederatie Drenthe  en Landschapsbeheer Drenthe